پایان نامه - مقاله - تحقیق

در دنیای امروز، اطلاعات نه تنها بعنوان یكی از منابع و دارایی های اصلی سازمانها شناخته می شود، بلكه در حكم وسیله و ابزاری برای مدیریت موثر سایر منابع و دارایی‌های سازمان (منابع مالی، نیروی انسانی و غیره) نیز محسوب شده و لذا از اهمیت و ارزش ویژه‌ای در سازمان‌ها برخوردار گشته است. اما این ارزش تنها در صورتی محقق و دست یافتنی خواهد شد كه اطلاعات بتواند در زمان مناسب، در اختیار افراد مناسب قرار گیرد و ارتباطات بصورت مطلوب و بهینه در سازمان برقرار گردد. و از این رو است كه، فناوری اطلاعات كه زمینه سازی برای انتقال، جابجایی، بكارگیری و مدیریت موثر اطلاعات در سازمان می‌باشد از اهمیتی حیاتی برخوردار گشته است (Al-Kibsi، 2007).

با پیشرفت فناوری اطلاعات و ارتباطات و گرایش به سمت دولت الکترونیک، شرکت‌های دولتی نیز به استفاده از اینترنت روی آوردند. گسترش اینترنت تحولات عمیقى در ساختار و مدیریت خدمات دولتى به وجود آورده است. هر چند هنوز دولت الکترونیکى در عهد طفولیت خود قرار دارد ولی از هم‌اکنون در مقیاس کوچک، پیامدهاى بلند مدت تاثیر اینترنت بر خدمات دولتى و تعامل بین مردم و دولت آغاز شده است. مفهوم الکترونیکی شدن فرایند‌‌ها از جمله مفاهیمی است که اخیراً در دستورکار بسیاری از سازمان‌های دولتی قرار گرفته است. ویژگی اصلی آن ارائه خدمات با هزینه کمتر و اثر بخشی بالاتر است و تسهیل کننده ارتباط بین دولت و مردم و رابط مردم و دولت است. دسترسی سریع، آسان و ارزان به اطلاعات موجب نشر سریع اخبار، رویدادها و ارتقای آگاهی‌های عمومی در جامعه می‌شود. از سوی دیگر امکان یادگیری در هر مکان و زمان فارغ از محدودیت‌های فعلی، آموزش همه جانبه  برای کلیه اقشار جامعه را فراهم می‌آورد. لذا فناوری اطلاعات و ارتباطات و تشکیل جامعه ارتباطی در توسعه فرهنگ جامعه تاثیر بسزایی دارد. با استفاده از فناوری اطلاعات کلیه نظام‌های اداری، تحقیقاتی، قضایی، حکومتی و مانند آن دستخوش تغییر و تحولات شگرفی می‌گردد به گونه‌ای که امکان مشارکت هر چه بیشتر مردم را در فرایند‌ها فراهم می‌کند (Reddick، 2005).

عوامل متعددی، زمینه‌های لازم برای تحقق این امر را فراهم می‌آورند كه همگی ناشی از فناوری و پیشرفته‌تر شدن زندگی بشر است و سازمان‌های دولتی برای پاسخ به این پیشرفته‌گی ناگزیرند كه اقدام به ایجاد فرایند‌های الكترونیكی كنند. مهمترین این عوامل عبارتند از:

1. رشد فناوری‌های جدید و به ویژه فناوری اطلاعات: امروزه، فناوری با نرخ فزاینده و به صورت تصاعدی درحال رشد است.
2. رشد اینترنت و فراگیری عمومی استفاده از آن
3. تغییر انتظارات شهروندان و بنگاه‌های اقتصادی: انتظارات مردم درمورد خدمات، محصولات و نیز نحوه و كیفیت ارائه آن به طور روزافزون درحال تغییر است و سازمان‌های دولتی نیز باید بتوانند پاسخگوی این نیازها باشند.
4. جهانی شدن: جهانی شدن نیز دولت­ها را وادار می‌سازد تا به منظور فروش کالا و خدمات خویش و همچنین صدور فرهنگ و شناساندن خویش به سایر فرهنگ‌ها و تمدن‌ها اقدام به تاسیس فرایندهای الکترونیکی کنند که منجر به دولت الکترونیک می‌شود و فرایندهای الکترونیکی را در خدمت رسانی‌های خود به کار گیرند.
5. اهمیت دسترسی سریع به اطلاعات در سازمان‌های دولتی: از آنجا كه فرایندها و روندهای اداری عموماً تكراری و تابع ضابطه هستند، استفاده از رایانه، امكانات منحصر به فردی را برای جمع آوری، كنترل و گزارش‌دهی فوری و به موقع برای مدیران فراهم می آورد و این امر سازمان‌ها را بر آن داشته كه مبادرت به سرمایه گذاری قابل توجه در این زمینه كنند (فتحیان، 1387).

در چنین عصری به مدیران عالی توصیه می‌شود دو گام اساسی برای توسعه و کاربرد فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات برای اصلاح و نوسازی سازمان‌ها و افزایش نقش فعال آنها در جامعة اطلاعاتی بردارند:

گام اول: خودکارسازی و ماشینی کردن اطلاعات برای بهبود فرایندهای اداری

گام دوم: بهبود فرایندها و اقدام برای اصلاح نظام اداری و رویه‌ها (ساوه دورودی، 1386).

یكی از مهمترین دلایل كندی و فرسایشی بودن فرآیند معماری سازمانی تغییرات مداوم در حوزه فناوری و یا ماموریت های یك سازمان است. یكی از پارادایم های مطرح شده در حوزه معماری سازمانی پارادایم چابكی است. چابكی به معنی تطبیق پذیر بودن در مقابل تغییرات مداوم كسب و كار است.

نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، در راستای انجام ماموریتهای خود، نیازمند سیستمهائی یكپارچه و تعامل پذیر هستند. به منظور رسیدن به سیستمهای مطلوب ابتدا لازم است تا آنها را بصورتی علمی توصیف نمائیم. بهترین راه حل برای ایجاد توصیف های یكدست،‌ یكپارچه، و تعامل پذیر، استفاده از یك چارچوب معماری مناسب است. در صورتیكه هر سازمان، اقدام به توصیف سیستمهای خود نماید، به توصیفهائی ناسازگار و فاقد یكپاچگی و تعامل پذیری خواهیم رسید. با وجود اینكه در اكثر متون به چارچوب زكمن به عنوان اولین چارچوب معماری سامانه های اطلاعاتی اشاره می‌شود، ولی باید گفت كه تلاشی كه در وزارت دفاع آمریكا در جهت معماری سامانه های اطلاعاتی و ارتباطی صورت گرفت، مستقل از چارچوب زكمن و مسائل مطرح شده در آن بود. C4ISR كه در ابتدا برای معماری سامانه های ارتباطی و اطلاعاتی در صحنة عملیات نظامی‌ تدوین شده بود، رفته رفته جای خود را به عنوان یك راه حل ممتاز برای پرداختن به معماری در حوزه های دیگر نیز باز كرد. چارچوب C4ISR بر خلاف زكمن كه شامل شش دیدگاه می‌شد از سه دیدگاه تشكیل شده كه با هم تفاوت

 عمده دارند، این سه دیدگاه عبارتند از :

دیدگاه عملیاتی(Operational View) : این دیدگاه توصیف كننده وظایف و عملكردهای گره های عملیاتی و گردش اطلاعات بین این گره ها در جهت انجام عملیات ‌است. با استفاده از نمادهای گرافیكی می‌توان گره ها و عناصر عملیاتی، چگونگی انجام و پشتیبانی عملیات، نحوه گردش و تبادل اطلاعات بین گره ها را مشخص نمود.

دیدگاه سیستمی(System View) : این دیدگاه توصیف كننده سیستمهای اطلاعاتی و چگونگی ارتباط بین آنها در جهت انجام یا پشتیبانی عملیات ‌است. آنچه كه نشان دهنده نقش فناوری در كمك به انجام بهتر ماموریتهای سازمانی بوده، در اینجا توصیف می‌شود. از دیدگاه عملیاتی كه به دیدگاه سیستمی ‌وارد شویم، گره های عملیاتی با سیستم های اطلاعاتی و فواصل با خطوط انتقال اطلاعات جایگزین می‌شوند.

دیدگاه تكنیكی(Technical View) : این دیدگاه توصیف كننده قوانین، مشخصات و ملزومات تعیین شده برای هر سیستم در جهت نیل به اهداف و وظایف تعریف شده آن است. در حقیقت هدف از این دیدگاه، تضمین تطابق در عملكرد سیستم ها با انتظارات خواسته شده از آنهاست

هدف نهایی چارچوب معماری C4ISR، افزایش میزان تعامل در سطح سازمان می‌باشد. با توجه به سایر چارچوب های معماری، در چارچوب معماریC4ISR  “استاندارد سازی” بطور کامل مورد توجه قرار می گیرد. یکی از مهمترین اهداف اصلی معماری عملیاتی در چارچوب C4ISR تعریف ملزومات تبادل اطلاعات می‌باشد.

از جمله ویژگی های چارچوب معماری C4ISR می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• محصول گرا
• نمایش اطلاعات و تعامل پذیری
• ایجاد كارایی و تعامل پذیری
• بیان چگونگی تشریح معماری
• پوشش به نیاز در تمام سطوح
• دارای سه دیدگاه معماری عملیاتی،سیستمی، تكنیكی

معماری سازمانی چابك یك پارادایم طراحی و مدلسازی برای معماری سازمانی است. بومی كردن چارچوب C4ISR از طریق بكارگیری تجارب عملی چابك[1] در جهت پوشش كامل به آن یك روش مناسب معماری برای سازمان های چابك و متلاطم است. نوآوری این تحقیق چابک‌سازی چارچوب C4ISR در معماری سازمانی می‌باشد. این چابک‌سازی از طریق بکارگیری متدولوژی DSDM در چارچوب C4ISR و استفاده از تجارب عملی چابک خواهد بود.

[1] Agile Practices

از سال 1974، مسائل ارضاء محدویت (CSP[1]) در مسأله پردازش تصویر پیشنهاد شد. پس از آن CSP به طور گسترده در بسیاری از حوزه های هوش مصنوعی و علوم کامپیوتر به عنوان یک روش حل مهم مورد استفاده قرار گرفته است. از مسأله چند وزیر و رنگ آمیزی گراف گرفته و دیگر مسائل کلاسیک گرفته تا زمانبندی و تخصیص منابع و دیگر مسائل کاربردی بزرگ می­توانند برای حل شدن به عنوان یک مسأله CSP فرموله شوند. بعد از سال 1990 با جایگزین شدن زبان برنامه نویسی عمومی به جای زبان برنامه نویسی منطقی مسأله ارضاء محدودیت کاربرد CSP برای حل مسائل بسیار بهبود یافت [1]. یک CSP، با یک مجموعه از متغیرها، دامنه ای برای هر یک از آنها و محدودیتهایی در مقادیری که متغیرها ممکن است به صورت همزمان به خودشان بگیرند، تعریف می­شوند. نقش الگوریتمهای ارضاء محدودیت، نسبت دادن مقادیری به متغیرهاست به نحوی که با تمام محدودیتها سازگاری داشته باشد یا مشخص کند که هیچ انتسابی امکانپذیر نیست. امروزه تکنیکهای ارضاء محدودیت در حوزه های مختلفی از جمله بینایی ماشین، پردازش زبانهای طبیعی، اثبات قضایا، زمانبندی و… به کار می­روند [4].

از طرف دیگر موقعیتهایی وجود دارد که در آن یک مسأله بایستی در یک مد توزیع شده حل شود به عنوان مثال در شرایطی که استفاده از

 یک کنترل کننده مرکزی ممکن نیست و یا اینکه می­خواهیم استفاده مناسبی از منابع توزیع شده و یا امکانات محاسباتی داشته باشیم. در چنین مواقعی عاملها برای رسیدن به یک هدف مشترک تلاش می­کنند. هر سیستم چند عامله یک سیستم محاسباتی است که در آن چندین عامل جهت رسیدن به یک هدف خاص با هم در تعامل هستند و با هم کار می­کنند [4].

مسأله ارضاء محدودیت توزیع شده (DCSP[8]) در واقع حالت توزیع شده­ی مسأله­ی ارضاء محدودیت کلاسیک است که در آن متغیرها بین عاملهای مستقل توزیع شده­اند. این محیط توزیع شده شامل تعدادی عامل هوشمند است که هر کدام، یک یا چند متغیر را مالک می­شوند و مقدار آن را کنترل می­کنند. همه این عامل ها در تلاشند تا با حفظ استقلالشان به هدف مشترک دست یابند. هدف هنوز یافتن یک انتساب برای متغیرهاست که محدودیتها را هم در نظر داشته باشد اما هر عامل، برای مقدار متغیر مالکش با خودمختاری نسبی تصمیم می­گیرد. هر چند عاملها یک دید عمومی ندارند اما هر یک از آنها می­تواند با همسایه اش در گراف محدودیت ارتباط برقرار کند. هر عامل سعی می­کند نه تنها با ارضاء محدودیتهای محلی خود بلکه با برقرای ارتباط با سایر عاملها به منظور حل محدودیتهای خارجی به این هدف نزدیک و نزدیکتر شود. به طور کلی تمام مسائلی که در آنها هدف یافتن مقادیر مناسب برای انتساب به متغیرهای توزیع شده است را می­توان جزء مسائل ارضاء محدودیت توزیع شده به حساب آورد. در یک سیستم چند عاملی به هر عامل یک یا چند متغیر از میان متغیرهای توزیع شده منتسب می­شود. وظیفه این عامل خودمختار کنترل و مدیریت مقدار این متغیر می­باشد [4] و [22]. این مسأله عمومی کاربردهای زیادی در زندگی واقعی دارد. مثلا در بسیاری از مسائل تخصیص منابع: در شبکه های حس گر بی سیم، کنترل علائم راهنمایی شهری، شبکه های حس گر توزیع شده، مسائل نجات یافتن از فاجعه و بسیاری از مسائل مربوط به زمان بندی مثلا برای قطارها و دانشگاه ها. هدف معمول در حل همه این مسائل یافتن مقادیر مناسب برای تخصیص دادن به متغیر های توزیع شده است. به عبارت دیگر هر مسأله ای که هدف آن یافتن مقدار مناسبی برای تخصیص به متغیرهای توزیع شده است می­تواند به عنوان DCSP طرح ریزی شود.

در این تحقیق به مسائل ارضاء محدودیت توزیع شده پرداخته می­شود که در آن عاملها در یک مد توزیع شده برای یافتن یک راه حل ممکن برای مسأله تلاش می­کنند.

[1] Constraint Satisfaction Problem

[2] image processing

[3] n-queen

[4] graph coloring

[5] scheduling

[6] recourse allocation

[7] agents

[8] Distributed Constraint Satisfaction Problem

گسترش سریع و روز افزون اطلاعات ارائه شده بر روی شبکه جهانی اینترنت، کاربران را با مشکلات عدیده و قابل تاملی در خصوص انتخاب منابع و اطلاعات مورد نیاز ایشان مواجه نموده است و چه بسا که بدون راهنمایی و هدایت صحیح، کاربران در اخذ تصمیمات صحیح یا

 انتخاب کالا و خدمات مورد نیازشان دچار اشتباه شده که این امر تبعات عدیده­ای از جمله نارضایتی، سلب اطمینان کاربران و مشتریان سایتهای موجود بر روی اینترنت را به همراه خواهد داشت. از اینرو وجود ابزار و سیستمهایی برای کمک به کاربران در انتخاب اطلاعات مناسب و مورد نیاز ایشان کاملا ضروری به نظر می­رسد. در سالهای اخیر برای برآورده سازی این نیازها سیستمهای توصیه­گرمطرح و توسعه یافته­اند و الگوریتمها ، مقالات و متون علمی بسیار متنوع و مختلفی در این زمینه مطرح گردیده است .

در این میان، ایجاد و گسترش شبکه­های اجتماعی، شبکه­های اعتماد و وجود انواع روابط میان کاربران این شبکه­ها افق جدیدی را برروی محققان و توسعه دهندگان سیستمهای توصیه­گر گشوده است تا با بهره­گیری از علوم اجتماعی و علوم روان شناختی حاکم در این شبکه­ها و خصوصا وجود رابطه اعتماد میان کاربران بتوانند نسل جدیدی از سیستمهای توصیه­گر را تحت عنوان “سیستمهای توصیه­گر مبتنی بر اعتماد[1]”معرفی و عرضه نمایند. این سیستمها قادر هستند تا به درصد بیشتری از کاربران پاسخ مناسب را ارائه دهند و همچنین نتایج آنها از دقت بالاتری برخوردار می­باشد.

با توجه به کثرت کاربران و افراد عضو شبکه­های مبتنی بر اعتماد و شبکه­های اجتماعی، همچنین تنوع رفتار و ویژگی­های ایشان، تنها یک شیوه یا یک مدل قادر به پاسخگویی و ارائه پیشنهادات دقیق و قابل قبول نمی­باشد که این امر باعث ظهور سیستمهای توصیه­گر ترکیبی[2]گردیده است. در این سیستمها سعی شده است تا با ترکیب انواع مختلفی از سیستمهای توصیه­گر بتوان سیستمی تولید نمود که دارای مزایای حداکثری و معایب حداقلی باشد.

در این پایان­نامه سعی شده است تا با تغییر، اصلاح، تلفیق و ترکیب تعدادی از روشها و الگوریتم­های مطرح و قابل قبول در سطح جهانی، مدلی ارائه گردد که نسبت به مدل­های پیشین دارای دقت و درصد پوشش بالاتری باشد و همچنین بتواند نقایص مدلهای پیشین خصوصا در رابطه با ارائه پیشنهاد به کاربران تازه وارد[3] را تا حد قابل قبولی مرتفع نماید.

[1] Trust-Based Recommendation Systems(TBRS)

[2] Hybrid Recommender System

[3] Cold Start Users

از زمان ظهور فناوری اطلاعات و ارتباطات در حوزه های مختلف و سازمانها و شرکت ها حدودا بیست سال می گذرد و هرروزه بکارگیری و سرمایه گذاری بخشهای دولتی وخصوصی در این بخش بیشتر می شود. میان سازمانها و دستگاههای دولتی حجم عظیمی از سرمایه گذاری را در این بخش انجام داده اند و هم اكنون نیز در حال تخصیص منابع و سرمایه گذاری می باشند. بسیاری از شركت ها و سازمان ها طرح جامع فناوری اطلاعات و ارتباطات خود را تهیه نموده یا در حال تهیه می باشند.یکی از نکات مهم انطباق طرح های فوق با روش معماری

 سازمانی است لذا نیازبه ایجاد زمینه لازم جهت تصحیح و یا تكمیل طرح های فوق به وجود می آید.در سازمان‌های امروزی که اغلب دارای ابعاد و ساختارهای پیچیده و از نظر فیزیکی توزیع شده هستند تنها ذکر اینکه چه کارهایی باید توسط چه کسانی (شرح وظایف) انجام شود کافی نیست، بلکه فرآیندها، داده‌ها، اهداف و نقش افرادی که در سازمان انجام وظیفه می‌کنند باید با اهداف و راهبردهای سازمان که در قالب برنامه‌ریزی راهبردی ارائه می‌شوند، همخوانی داشته باشد. چنین امری مستلزم آن است که سازمان دارای یک نقشه از تمام ابعاد خود باشد تا بتواند با استفاده از این نقشه، روابط بین ابعاد سازمان را درک نموده و در صورت نیاز با تغییرات هماهنگ نماید. این نقشه از سازمان، که حاوی اطلاعات افراد، فرآیندها، مکان‌ها و دیگر ابعاد و خصوصیات سازمان است، معماری سازمانی نامیده می‌شود.

مفهوم سرویس گرایی ازمدتی پیش وجود داشته ودرزمینه های متفاوت وبرای مقاصد مختلفی مورداستفاده قرارگرفته است اماآنچه درطول حیات این مفهوم ثابت مانده است،آن است كه این مفهوم،روشی مبتنی برمفهوم تجزیه را ارائه می دهد.بنابراین سرویس گرایی یك روش فنی محض نیست.سرویس گرایی درتركیب با”معماری”، معماری سرویس گرارامعرفی میكندكه مدلی را ارائه می دهدكه درآن منطق ,كل سیستم به بخش های منطقی, مجزاوكوچكتر شكسته می شوند.این واحدهای كوچكترجمعا بخش بزرگتری ازمنطق را ارائه می كنند ومی توانندتوزیع شده باشند.

معماری سازمانی سرویس گرا (SOA) مشوق واحدهای منفردمنطق است تا بتواند به مجموعه ای ازاصول طراحی دست یابد.امروزه دیگر توسعه سرویس گرایی به جایی رسیده است که هر جا صحبت ازمعماری سازمانی است معماری سازمانی سرویس گرا رادر ذهن ها تداعی میکند[21].معماری سرویس گرا سبکی ازمعماری میباشد که ازاتصال سست سرویسها جهت انعطاف پذیری وتعامل پذیری کسب وکار به صورت مستقل ازفناوری پشتیبانی میکندوازترکیب مجموعه ای ازسرویس های کسب وکار تشکیل شده است که این سرویس ها،انعطاف پذیری و پیکربندی پویا را برای فرایندها محقق می کند[1].

حاکمیت برمعماری سرویس گرا به طورویژه برروی اداره وحاکمیت برسرویسها متمرکز می شود ویک چارچوب اساسی برای دستیابی به تعامل پذیری کارکردی وغیرکارکردی سرویس ها در بین مرزهای کسب وکاررافراهم میکند [23]. حاکمیت یک عامل کلیدی درموفقیت پروژه های معماری سرویس گرای سازمان میباشد.بدون حاکمیت ،سازمان نمی تواندبه طورکامل ارزش معماری سرویس گرارا درك کند [24].حاکمیت برمعماری سرویس گرا ،فرآیندی است که تحقق منافع همه ذینفعان فناوری اطلاعات و کسب وکاررا بوسیله برنامه ریزی،تامین بودجه واجرای ابتکارعمل معماری سرویس گرا تضمین میکند ونوعی سرمایه گذاری استراتژیک است که موسسه وکارکردهای آن را در پروژه ها به بهترین شکل ممکن پشتیبانی میکند[25] . اگرحاکمیت بر معماری  سرویس گرا موفقیت آمیزباشد ، سازمان میتواند سرویس های باکیفیت ومطمئنی راایجادکندواین امرسبب کارایی واثربخشی سازمان میگردد [22]. همه سازمان هابرای ارزیابی وضعیت جاری حاکمیت بر SOA خود نیازمند یک چارچوب ارزیابی می باشند,به گونه ای که بتوانددرتعیین نیازمندیهای حاکمیت برSOA و ارائه یک مدل مناسب حاکمیت بر SOA مفید باشد.در این تحقیق ضمن اشنایی با مفاهیم اولیه ی سرویس گرایی ,معماری سرویس گراو حاکمیت معماری سرویس گرا  به بررسی چارچوب های ارزیابی حاکمیت معماری سرویس گرا پرداخته و انها را با هم مقایسه میکند. ودرنهایت به ارایه یک روش برای ارزیابی حاکمیت معماری سرویس گرا می پردازد.